هدف و رسالت تعلیم و تربیت انسان سازی است باید دید که این وظیفه را چه نهادها و افرادی به عهده دارند. البته انسان آموختن را از هنگام تولد آغاز می کند و در طول زندگی آن را ادامه می دهد. بخشی از آموختنیها به صورت غیر عمدی و یا تصادفی در خانواده و جامعه صورت می گیرد و بخش دیگر به نهادها و موسسات رسمی از قبیل مدرسه و انجمن ها سپرده می شود در این میان مدرسه بیشترین سهم را بر عهده دارد و سرانجام این مسئولیت خطیر به عهده معلمین واگذار می گردد و آنها هستند که باید بتوانند دانش آموزان را به درستی تربیت کنند و آنان را برای کار و شرکت در اجتماع آماده سازند.

در میان مجموعه فعالیتهایی که برای تعلیم و تربیت دانش آموزان انجام می شود بیشترین سهم به تدریس معلم در کلاس درس اختصاص می یابد. تدریس را می توان به فعالیتهای دو جانبه ای که بین معلم و شاگردان جریان دارد و هدفش یادگیری است تعریف کرد. این فعالیت چنان چه منتج به یادگیری شود برای شاگرد موثر و مفید خواهد بود.

بنا به تعریف هر فعالیتی با قصد و عمد همراه است قصد معلم در امر تدریس این است که شاگردان چیزی یاد بگیرند. همچنین تدریس یک متقابل بین شاگردان و معلم است کنش متقابل یعنی اینکه معلم بر شاگردان اثر می گذارد و برعکس شاگردان هم فعالیت او را تحت تاثیر قرار می دهند. البته این اثر متقابل ممکن است بصورت غیر مستقیم باشد. برای اینکه تاثیر معلم به هنگام تدریس و سایر فعالیتهای تربیتی بر شاگردان بیشتر شود باید دو عامل تسلط باشد یکی نحوه صحیح ارائه درس و دیگری به موضوعی که می خواهد تدریس کند.

از آنجایی که معلم با روح و روان و احساسات افراد سر و کار دارد چنانچه به درستی عمل کند زیانهای جبران ناپذیری بر جای می گذارد. همانطور که وقتی قسمتی از بدن می سوزد و یا زخم می شود اثر آن ممکن است تا پایان عمر هم باقی بماند تاثیر نابجا بر روح کودکان نیز همین اثر را دارد و احتمال می رود تا پایان عمر دهد. بنابراین تنها راه چاره در این است که معلم در تمام زمینه هایی که به شغل معلمی مربوط می شود اطلاعات صحیح و مفید کسب کند.

بنابراین در مقاله سعی می شود بر چگونگی تاثیرات موفق یک معلم در کلاس درس اشان شده و امید است این مطالب که با صرف وقت و نیروی زیادی فراهم شده است با دقت مورد مطالعه قرار گیرد و همکاران را در انجام رسالت خطیری که در پیش دارند یاری نماید. و همچنین والدین دانش آموزان و افراد دیگری که عشق به معلمی دارند می توانند با مطالعه این مقاله و منابع مختلف پی به سختی امر آموزش برده و بتوانند برای فرزندان خود معلمی مهربان و دلسوز بوده و به معلمان و مدیران در مدارس نیز در جهت پیشبرد این وظیفه مهم مساعدت لازم را بنمایند.

 خلاصه

آنچه در این مقاله آمده است مجموعه ای از وظایف و کارهای معلمی است که در سر کلاس برای ارائه درسی حاضر می شود. قبل از هر چیز یک معلم باید از اهداف دوره ای که در آن مشغول تدریس است آگاه باشد و بعد بتواند در الگوی آموزشی و تعیین هدفهای هر یک از دروس در حیطه های سه گانه شناختی، عاطفی و روانی- حرکتی در رسیدن به این اهداف غایی طرح ریزی کند.

البته دانش آموزان هر دوره آموزشی نیز خصوصیاتی در ابعاد جسمانی، روانی، عاطفی، اجتماعی دارند که نباید انتظاراتی بیش از حد توان آنها داشت لازم است که معلمان با این خصوصیات آشنا باشند.

همه ی برنامه های معلم تحت عنوان مهارتهای فرایند تدریس در سه بخش مجزا، مهارتهای قبل از تدریس، مهارتهای ضمن تدریس و مهارتهای پس از تدریس آمده است و همچنین روشها و فنونی را هم که یک معلم برای ارائه درس بکار می گیرد نیز اشاره شده است.

ناگفته نماند که همه معلمان و همه ی کلاسهای درسی بطور یکسان نیستند مطابق علایق و سلایق معلمان بطور متفاوت اداره می شوند بنابراین رهنمودهایی درباره ی رفتارهای معلم و دانش آموز، عوامل مخل در برقراری ارتباط بین معلم دانش و طرز برخورد معلم با چند نمونه از رفتارهای نامطلوب شاگردان ذکر شده است.

اینکه معلم موثر چه کسی است؟ چه ویژگیهایی دارد و چگونه می توان اثر بخشی کار معلمان را افزایش داد، گروهبندی دانش آموزانی که اختلالات یادگیری دارند بعضی از ویژگیهای افراد دارای اختلال یادگیری و مراحل درمان و بازپروری چهار مرحله ای دلاکتو، راهکارهایی برای تقویت زبان شفاهی، خواندن و نوشتن دانش آموز توسط معلم و نکاتی که والدین با مشاوره معلم و مدیران باید در منزل در قبال کودکان رعایت کنند و بالاخره نتیجه گیری و در پایان نیز منابع و ماخذ آمده است.

 اهداف غایی دوره های مختلف آموزش

هدف یکی از ارکان مهم آموزش است هر فعالیت مهم آدمی دارای هدف است و آموزش نیز به عنوان یک فعالیت مهم و جدی انسان هدفمند است بنابراین دانشمندان علوم تربیتی اصول و فنون دقیقی برای تعریف، طبقه بندی و کاربرد هدفها در امور آموزش و پرورش تدوین کرده اند. از آنجایی که معلمان در کلیه فعالیتهای آموزشی و پرورشی خود بویژه در تدریس و ارزشیابی دائماً با هدفها سر و کار دارند آگاهی و کسب مهارت در زمینه شناخت و کاربرد اهداف برای آنان ضروری است.

اهداف غایی دوره های مختلف آموزش

دوره ی پیش دبستانی:

آماده ساختن کودک برای آشنا شدن او با محیط مدرسه کاهش مشکلات گویشی و بهبود روحیه اجتماع پذیری وی.

دوره ی دبستان:

آماده سازی و تربیت افراد برای کسب مهارت گوش کردن، خواندن، نوشتن، سخن گفتن، فکر کردن و پرورش توانایی های عقلانی از قبیل خودآگاهی، ادراک صحیح از مفاهیم و استدلال، تلطیف عواطف، پی ریزی مبانی دینی، اعتقادی و فواعد اخلاقی مناسب با سن، شناخت نقش و جایگاه اجتماعی دیگران و کسب روحیه همکاری و تعاون از طریق عمل و تجربه

دوره ی راهنمایی:

هدایت دانش آموزان از کودکی به نوجوانی- پرورش اعتماد به نفس و خود شناسی و آشنایی با مسائل دینی، اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی و آماده سازی او برای انتخاب مسیرهای مختلف زندگی منطبق با استعدادها، توانایی و علاقه ی وی بر نیازها و امکانات کشور.

دوره ی متوسطه:

ارتفاع مراتب اعتماد به نفس خودشناس، کسب معارف دینی، فضائل اخلاقی و ارزشهای مکتبی، پرورش توانایی های عقل، استدلال، و آماده شدن دانش آموز برای ورود به عرصه زندگی اجتماعی، اشتغال یا ادامه تحصیل به تناسب علاقه، استعداد و امکانات.

دوره ی پیش دانشگاهی:

ایجاد آمادگی لازم در فارغ التحصیلان دوره ی متوسطه جهت تحصیل در دوره های دانشگاهی.

یک معلم موفق با آگاهی کامل از هدفهای غایی هر دوره آموزش که در آن مشغول است می تواند هدفهای آموزشی خود را که قصد و منظور معلم را از آموزش مطالب درس به نحوی دقیق و مشخص نشان می دهد در جهت نیل به آن اهداف غایی سوق دهد.

هدفها، سنگ زیر بنای هر آموزش را تشکیل می دهند هر آنچه حین آموزش انجام می شود و هر آنچه پس از ارائه آموزش حاصل می شود همه از هدفها ناشی می شوند. هدفها تعیین کننده ی تمام جزئیات برنامه های آموزشی اند. نداشتن هدف و شروع آموزش به معنی شروع سفری بدون مقصد بدون راه و بدون نقشه و قطب نماست یا به عبارتی شروع «سرگردانی» است در آموزشی که هدفهای آن از قبل تعیین نشده باشد طرح هر موضوع و عنوان بجا به نظر می رسد عدم ذکر آن عنوان نقص محسوب نمی شود و استفاده از هر روشی برای تدریس و بکاربردن هر معیاری برای ارزشیابی منطقی به نظر می رسد آموزشی که هدف نداشته باشد هیچگونه معیاری برای سنجیدن صحت و سقم محتوای آموزش در اختیار قرار نمی دهد. و بطور خلاصه باید گفت که آموزش بدون هدف بهتر است انجام نشود.

بنابراین یک معلم موثر باید قبل از شروع تدریس، اهداف مورد نظر از تدریس هر درس را مشخص کند و تدریس را در جهت رسیدن به آن اهداف سوق دهد.

توجه به تعیین هدفهای آموزشی و طبقه بندی آن از سالهای 1950 به بعد شروع شده و بتدریج طبقه بندی های کاملتری ارائه شده است. معروفترین و مهمترین هدفهای آموزشی ارائه شده طبقه بندی بنجامین بلوم- رابرت گانیه- ام.دی مریل و... است که در این مقاله به بررسی هدفهای آموزشی بلوم پرداخته شده ولی علاقه مندان می توانند با مراجعه به سایر منابع هدفهای آموزش طبقه بندی شده دیگری را نیز مطالعه کرده و استفاده کنند.

هدف یکی از ارکان مهم آموزش است هر فعالیت مهم آدمی دارای هدف است و آموزش نیز به عنوان یک فعالیت مهم و جدی انسان هدفمند است بنابراین دانشمندان علوم تربیتی اصول و فنون دقیقی برای تعریف، طبقه بندی و کاربرد هدفها در امور آموزش و پرورش تدوین کرده اند. از آنجایی که معلمان در کلیه فعالیتهای آموزشی و پرورشی خود بویژه در تدریس و ارزشیابی دائماً با هدفها سر و کار دارند آگاهی و کسب مهارت در زمینه شناخت و کاربرد اهداف برای آنان ضروری است.

 طبقه بندی هدفهای آموزش بلوم

بنجامین بلوم در سال 1956 برای اولین بار طبقه بندی هدفهای آموزشی را در سه حیطه عمده تقسیم کرد که به عنوان حیطه شناختی عاطفی و روانی حرکتی معروفند. تقسیم بندی هدفهای آموزشی بلوم در حیطه شناختی به شرح زیر است:

حیطه شناختی:

1- دانستن

1- اطلاعات منفرد

2- روشها و جریان عملها

3- مفاهیم و اصول و قوانین عام

2- فهمیدن

1- درک اصول و مفاهیم

2- تفسیر متون، نمودارها و تصاویر

3- تخمین نتایج آتی مخفی در اطلاعات

4- توجیه روشها و جریان عمل ها

3- کاربرد

1- کاربرد مفاهیم و قوانین در موقعیتهای جدید

2- کاربرد قوانین و نظریه ها در موقعیتهای عملی

3- تبدیل متون نوشتاری به فرمولهای ریاضی

4- تهیه جدولها و نمودارها

5- نمایش روش صحیح انجام دادن کار

4- تحلیل

1- پی بردن به مفروضات بیان نشده یک متن

2- پی بردن به تناقضات موجود در یک استدلال

3- تمیز حقایق از حد سیات

4- تخمین میزان ارتباط اطلاعات

5- تجزیه ساختار محتوایی یک کار (هنری، موسیقی، شعر)

5- ترکیب

1- نوشتن یک متن کاملا منسجم

2- ارائه یک سخنرانی سازمان یافته

3- نوشتن یک داستان کوتاه جدید

4- ارائه طرح یک تحقیق

5- ترکیب یادگیری های متفرق به منظور حل یک مساله یا مشکل

6- ارائه چهارچوب جدیدی برای تقسیم بندی اشیا، پدیده ها یا حوادث

6- ارزشیابی

1- قضاوت درباره ی استحکام منطقی متون

2- قضاوت در زمینه ی میزان ارتباط بین اطلاعات و نتیجه گیری

3- قضاوت درباره ی انجام دادن یک کار با استفاده از معیارهای درونی

4- قضاوت درباره ارزش یک کار با استفاده از معیارهای درونی

حیطه ی عاطفی

1- دریافت

1- جذب، حفط و هدایت توجه نسبت به عامل و محرک

2- آگاهی یا درک پدیده

3- توجه خاص به شیء یا پدیده

2- پاسخ

1- مطالعه موارد تعیین شده

2- مطالعه بیش از حد تعیین شده

3- مطالعه برای کسب لذت

4- ادامه و استمرار فعالیتها صرفا برای کسب رضایت شخصی

3- ارج نهادن

1- قبول یک ارزش

2- احساس مسئولیت در قبال یک ارزش

3- رفتار به نحوی که قبول ارزش در ورای آن قابل درک باشد.

4- سازماندهی ارزشها

1- تلفیق ارزشهای مختلف از طریق درک و سازماندهی آنها

2- حل و رفع تناقضات موجود بین ارزشهای مختلف

3- ایجاد یک مجموعه ارزشی واحد و منسجم

5- وجدانی کردن ارزشها

1- داشتن یک مجموعه ارزش به طوری که تمام اعمال فرد را در بر گیرد

2- داشتن یک مجموعه ارزشی به طوری که رفتار آتی فرد بر مبنای آن قابل پیش بینی باشد

3- داشتن یک مجموعه ارزشی به طوری که به صورت مشخصه فرد در آید

حیطه روانی- حرکتی

1- دریافت (آگاهی از اشیا و کیفیت آنها)

1- تحریک حسی

2- انتخاب علامت

3- تبدیل دریافت به عمل

2- آمادگی (آمادگی و تطبیق برای انجام دادن یک عمل خاص

الف- آمادگی ذهنی

ب- آمادگی بدنی

ج- آمادگی روانی

3- پاسخ هدایت شده (رفتاری که زیر نظر مربی انجام می شود)

1- تقطیر

2- تجربه و خطا

4- خودکار شدن عمل

رفتار یادگیری شده به صورت عادت در آید

5- رفتار مرکب (رفتار ماهرانه و با صرف حداقل وقت و انرژی انجام شود)

الف- رفع عدم اطمینان (رفتار بدون تزلزل)

ب- رفتار مرکب خودکار (حرکات با نرمی و کنترل کامل ماهیچه ها انجام می شود)

6- تطبیق و ابداع (تغییر رفتار با توجه به تغییر وضعیت)

مطالبی که در این مقاله جمع آوری شده بیشتر معلمان ابتدائی را در نظر داشته بنابراین شناخت خصوصیات کودکان در دوره ابتدایی برای یک معلم بسیار لازم و ضروری است تا در تهیه الگوی تدریس خود با شناختی که از خصوصیات دانش آموزان این دوره دارد بتواند انتظاراتی در حد توان آنها داشته در طرح درس خود لحاظ کنند بنابراین قبل از پرداختن به فرآیندهای تدریس برای آشنایی بیشتر همکاران خصوصیات کودکان این دوره را در حیطه های جسمان، روانی، عاطفی و اجتماعی بیان می کنیم بعد به فرآیند تدریس می پردازیم.

 خصوصیات کودکان دوره ی ابتدائی از ابعاد جسمانی، روانی، عاطفی، اجتماعی

خصوصیات کودکان 4-5 ساله

خصوصیات جسمانی: رشد جسمانی کودکان در سه سال اول زندگی خیلی سریع انجام می گیرد و بعد از آن به تدریج از سرعت رشد کاسته می شود ولی همچنان ادامه دارد رشد کودک در این سنین منظم و آهسته است. کودک فعال و پر انرژی است و در ضمن مستعد ابتلا به بیماریهای دوران کودکی است رفتار حرکتی دستها و چشمها تا حدودی هماهنگ می شود.

خصوصیات روانی: در این سنین کودک خود مدار است و به دیگران کمتر توجه می نماید به طوری که اغلب در گفته هایش خود را مرکز تکلم قرار می دهد و کلمه ی من را خیلی به کار می برد. علاقه مند به یادگیری است و به همین علت در مورد اشیا و وسایل پرسشهای زیادی می نماید و بیش از حد معمول کنجکاوی می کند. حیوانات را دوست دارد و از بازی با آن ها نیز لذت می برد.

خصوصیات عاطفی: در این سنین کودک در بیان و اظهار حالات عاطفیش صادق و صمیمی است و حالات درونی اش را به آزادی اظهار می نماید. محرکهای خارجی به آسانی در او نفوذ می کند و دچار دگرگونی عاطفیش می نماید. به طوری که دیده می شود کودکان اغلب در این سنین خیلی زود دچار ترس، حسادت و خشم می شوند.

خصوصیات اجتماعی: در این سنین کودک قادر است که تا حدودی دوری از محیط خانه و دیدار مادر را تحمل کند و در کودکستان به بازیهای دسته جمعی و گروهی بپردازد. ولی در ضمن این که در گروه فعالیت و بازی می کند حالت خود مداری دارد و بیشتر به خودش توجه می کند تا به دیگران.

خصوصیات کودکان 6-8 ساله:

خصوصیات جسمانی: رشد جسمانی همچنان به طور آهسته و منظم ادامه دارد. کودک فعال و پرانرژی ولی هنوز مهارت لازم را در انجام عملیات به دست نیاورده است. دندانهای شیری در حال ریزش و دندانهای دائمی در حال رویش هستند. کودک مستعد ابتلا به بیماریهای دوران کودکی است ولی این آمادگی بتدریج کم می شود.

خصوصیات روانی: کودک همچنان علاقه مند و کنجکاو است و به پرسش در مورد امور و اشیا ادامه می دهد. او آماده و علاقه مند به یادگیری و آگاه از نقش و موقعیت خودش می باشد. دوری از خانواده ی خود را بهتر تحمل می نماید. استقلال بیشتری به دست می آورد و می تواند در بعضی موارد به طور مستقل فکر کند و به آن عمل نماید و به آن عمل نماید. بعضی از کودکان در این سنین به جمع آوری و نگهداری اشیا علاقه مند می شوند.

خصوصیات عاطفی: کودک هنوز در بیان و اظهار حالات عاطفی اش صمیمی و آزاد است، گر چه گاهی دیده می شود که این عواطف را تا حدودی کنترل می کند و به آنها رنگ اجتماعی می دهد. همچنین در برابر گفتار و کردار بزرگتران از خود حساسیت نشان می دهد.

خصوصیات اجتماعی: کودک در بازیهای گروهی شرکت می کند هر چند نسبت به سنین قبل رشد کرده است و تا حدودی نیز قادر به درک و فهم حقوق دیگران می باشد ولی باز هم خودمدار است و به همین خاطر گاهی به نزاع با همبازیهایش می پردازد. اغلب کودکان در این سنین در انجام تکالیف مدرسه کوشش می کنند و تایید و تحسین بزرگترها برایشان با اهمیت است.

خصوصیات کودکان 9-11 ساله

خصوصیات جسمانی: رشد جسمانی کودک همچنان ادامه دارد، ولی میزان آن در قسمتهای مختلف بدن متفاوت است بعضی از دختران در این سنین به بلوغ می رسند. سلامت عمومی کودکان به طور کلی رضایت بخش است. بین حرکات چشمها و دستها بیشتر هماهنگی دیده می شود. در حرکات کودک مهارت بیشتری به چشم می خورد. در میان پسران خصوصا بازیهای خشن رواج دارد و همین فعالیتهای بدنی به رشد و تحکیم عضلات آنها کمک می کند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: